İngiliz Prospect dergisi yapay zekayı konu alan bir kapakla çıktı. Derginin başyazısını kaleme alan Prof. Daron Acemoğlu, yapay zekanın gelişimini kontrol eden teknoloji devlerinin demokrasiye karşı oluşturduğu tehdidin bertaraf edilmesi gerektiğini yazdı.
Teknoloji liderleri ve sektör uzmanları, mevcut modellerin ve işlevlerin ölçeklendirilmesi, yeni akıl yürütme modelleri, yetenekli yapay zeka asistanlarının vaatleri veya tamamen yeni, ortaya çıkan yetenekler gibi nedenlerle yapay zeka alanındaki gelişmelerden dolayı heyecanla dolular. Birçok umut ve bazı korkular, yapay zekanın neredeyse her açıdan insan kadar akıllı hale geldiği “güçlü yapay zeka” veya yapay genel zeka (AGI) üzerinde yoğunlaşıyor. Bazıları AGI’ı benzeri görülmemiş bir bolluğa doğru kaçınılmaz bir adım olarak görürken, diğerleri bu kadar güçlü bir yapay zekanın insanlığa karşı dönebileceğinden veya en azından bizim için tehlikeler yaratabileceğinden endişe duyuyor. Sektördeki hemen hemen herkes ve teknoloji gazeteciliğindeki birçok kişi bu geleceği kaçınılmaz olarak görüyor.
Eksik kelime: Seçim
Bu tartışmanın çoğunda eksik olan bir kelime var: Seçim. Yapay zekanın topluma, iş gücüne ve işlere, dezenformasyona, demokrasiye ve jeopolitik gerilimlere nasıl etki edeceği, bu umut verici ama henüz yeni gelişen teknolojiyi nasıl geliştireceğimizle ilgili seçimlerimizle iç içe geçmiştir. En az dört seçenek var ve bunların hepsi birbiriyle ilişkili. İlk seçenek, insanlar için bir araç olarak tasarlanan yapay zeka ile AGI’ı karşılaştırır. İkincisi, insan görevlerinin otomasyonu ile insan yeteneklerinin genişletilmesi arasında odaklanıyor. Üçüncüsü, Open AI’ın ChatGPT’si gibi “temel modeller” dahil olmak üzere büyük, çok amaçlı modeller ile tek bir şeyi iyi yapmak için tasarlanmış alan özel yaklaşımlar arasında odaklanıyor. Dördüncüsü, yapay zekanın uluslararası çatışmalar içinde mi yoksa potansiyel olarak yarı işbirliğine dayalı bir süreçle mi geliştirileceği ile ilgili.
Daron Acemoğlu (Fotoğraf: GettyImages)
Neden karşı çıkmalıyız?
Şimdi bunları tek tek ele alıp, bu seçimlerin neden şu anda küçük bir grup şirketin ve yöneticinin çıkarlarına uygun olarak yapıldığını, bu şirketlerin ve yöneticilerin neden para kazanmak ve insanlık üzerindeki güçlerini artırmak niyetinde olduğunu ve neden buna karşı çıkmamız gerektiğini açıklayayım. Birçok sektör figürü, AGI’ın çok yakında olacağını tekrar tekrar iddia ederken, mevcut modellerin ve yaklaşımların her alanda gerçekten insan benzeri yüksek düzeyde yeteneklere ne kadar kolay ulaşabileceği konusunda meşru şüpheler var. Ancak asıl soru, arzu edilip edilmediği.
AGI ile insanlar kenara itilir ve makineler (veya daha sıklıkla onları kontrol eden insanlar) hüküm sürer. AGI ile ilgili bu tür hayaller, bilgisayar bilimi ve yapay zekanın başlangıcından beri mevcuttu. Alan Turing gibi isimler 1949’da böyle bir AGI’ın olasılığını dile getiriyorlardı.
Üretken yapay zeka, bu hayalleri canlandırdı ve hala büyük bir tartışma konusu.
Keskin bir tercih şart
Bu nedenle, AGI’a ağırlık vermek mi, yoksa insan yeteneklerini güçlendiren makineler vizyonunu gerçeğe dönüştürmek mi; bu konuda keskin bir tercih yapmak gerekiyor. Teknik olarak, kartların ikincisine karşı olduğunu düşünebilirsiniz. Ancak bu yanlış olur. Aslında, popüler basında ve finansman turlarında gölgede kalsa da, ilkini savunan bir girişim, son birkaç on yılda dijital teknolojilerdeki en önemli yeniliklerin çoğunun temelinde yer aldı. Genel zeka hakkında gelişmemiş teoriler değil, insan-makine tamamlayıcılığına odaklanan fikirler, bugün rutin olarak kullandığımız teknolojilere yol açtı: Bilgisayar fareleri, menü tabanlı bilgisayarlar, köprü metinler ve tabii ki internet. AGI’ın peşinden yılmadan koşmanın önemli zararlar verebileceğini de belirtmek gerekir. Bu zararın önemli bir yönü, insan yeteneklerini güçlü bir şekilde geliştirebilecek alternatif yönlerin ihmal edilmesi olacaktır. Bu şekilde, AGI’a doğru çılgın koşu, kendi kendini gerçekleştiren bir hal alabilir ve zararlarını gerçeğe dönüştürebilir.
Demokrasi için zararlı
AGI ve bununla ilişkili hedefler, bilgili bir kamuoyu gerektiren demokrasi için de zararlıdır. Makinelerin insanlardan daha iyi karar vericiler olduğu düşüncesi, mevcut yaklaşımların getirdiği bilginin merkezileşmesi ile birlikte, doğası gereği anti-demokratiktir. Makinelerin (veya bunların tasarımcılarının) sıradan insanlardan çok daha iyi olduğunu ve onları bir şekilde kenara itebileceğini kabul ettiğinizde, sosyal medyanın nasıl yanlış bilgi ve manipülasyonu besleyen bir şekilde geliştiğini anlamak kolaylaşır.
İkinci seçenek, birinci seçenekle ilişkili ancak farklı. Bu seçenek, yapay zeka destekli ticari ürünler geliştirildiğinde, bu ürünlerin ağırlıklı olarak insan görevlerini otomatikleştirmeye mi yoksa çalışanlar için yeni görevler ve yetenekler yaratmaya mı çalışacağıyla ilgilidir.
Eşitsizlik nasıl arttı?
Birincisinin maliyeti, ofis işlerini ve fabrika işlerini otomatikleştirmek için yaygın olarak kullanılan önceki dijital teknolojilerden görülebilir. Bu otomasyon hamlesi, kâr ve verimliliği bir dereceye kadar artırdı, ancak eşitsizliği de artırdı. Bu, ABD’deki iş gücünün büyük bir kısmının reel ücretlerinin düşmesinin temel nedenidir. Buna karşılık, benim çalışmam, yeni teknolojilerin işçiler için yeni görevler ve yetenekler yaratmak için kullanıldığı dönemlerde, üretkenliğin daha da arttığını ve buna eşlik eden ücret artışının daha olası olduğunu gösteriyor. Sonuç olarak, otomasyona aşırı odaklanmak, farklı beceri düzeylerine sahip işçilerin de üretkenlik artışının bazı faydalarından yararlanabildiği ortak refah ile uyumlu olmayacaktır.
Daha da kötüsü, otomasyon, üretkenlik üzerindeki etkileri minimum düzeyde olsa bile, acımasızca sürdürülebilir. Tıpkı AGI gibi, büyük ölçekli otomasyon, yapay zeka bu işi yapmaya uygun olmasa bile kendi kendini gerçekleştiren bir süreç haline gelebilir. Nitekim, üretkenliği nasıl artırabilecekleri konusunda net bir fikir olmadan dijital teknolojilerin toptan olarak benimsendiği örnekleri bulmak zor değil.
Üçüncü seçenek mimariyle ilgili. Şu anda, çok büyük ve çok amaçlı olan ve insan zekasını taklit etmeyi amaçlayan GPT gibi modeller üzerinde yoğunlaşıldı. Bu tür temel modeller, aynı anda Shakespeare soneleri yazabilir ve cilt kremi için pazarlama materyalleri üretebilir. Alternatif ise, sektörün bir dereceye kadar aldatmaca uyguladığı, alana özgü modellerdir. AlphaFold gibi en ünlü başarıların bazıları, alana özgü modellerdir: AlphaFold, proteinlerin 3D yapısını tahmin etmek için tasarlanmıştır; cilt kreminizi pazarlayamaz ve ondan flört tavsiyesi istemezsiniz (ayrıca, bunu ChatGPT’ye de sormamalısınız).
Çin ve ABD rekabeti
Son olarak, yapay zekada yönü farklı ülkeler arasında, özellikle Çin ve ABD arasında sıfır toplamlı bir şekilde izlenebilir veya daha fazla bilgi paylaşımı ve ortak düzenleyici yaklaşımlar olabilir.
Yapay zeka ile ilgili bu dört seçim birbirinden farklı olsa da, birbirleriyle yakından bağlantılı. Hem şu anki temel yapay zeka modelleri hem de AGI, otomasyonu teşvik eder; sonuçta, yapay zeka yüksek düzeyde insan yeteneklerine ulaşma yolunda ise, insanlardan görevleri devralmalıdır.
Bu seçimlerin hiçbirine katılmıyorum. Yapay zeka, insan yeteneklerini geliştirebilir ve bu da önemli ölçüde daha iyi sosyal sonuçlar doğurabilir. AGI hayalleri buna engel olabilir ve amaç üretkenliği artırmak ve pandemiden kansere kadar ortak sorunlara çözüm bulmaksa, ABD ile Çin ve diğer ülkeler arasında işbirliği için çok fazla alan var. Öyleyse, neden yapay zeka konusunda AGI-otomasyon, devasa modeller ve çatışmalı bir yaklaşıma saplanıp kaldık? Bence bunun iki ana nedeni var. Birincisi ekonomik, ikincisi ise ideolojik.
Her teknoloji kurumsal liderlere ihtiyaç duyar ve Silikon Vadisi, yeni dijital teknolojilere etkili bir şekilde ölçeklendirme yetenekleri ve deneyimine sahip doğal yatırımcılardır. Teknoloji devleri, dijital reklamcılık araçlarından nasıl para kazanacaklarını biliyorlar. Şu anda alınan yapay zeka kararlarının ardında, elitist ve özünde otoriter bir ideoloji yatıyor.
Bu ana akım yaklaşım, insanlardan bedelsiz olarak büyük miktarda veri toplayan teknoloji devleri tarafından da önemli ölçüde destekleniyor. Bu sayede, bu şirketler temel girdileri için önemli bir örtülü sübvansiyon elde ediyor. ABD’de sermaye ve emek arasındaki antagonistik ilişki, yöneticilerin işçilere olan bağımlılığını azaltan otomasyonu daha da destekliyor. Otomasyon teknolojilerinin ücretleri düşürdüğü ve işsizliğe yol açtığı gerçeği onları ilgilendirmiyor gibi görünüyor.
İdeolojik faktör
İdeolojik faktör daha da önemli olabilir. Makinelerin nihayetinde insanları geçebileceği ve geçmesi gerektiği inancı bir ideolojidir. Bu, Alan Turing’in düşünceleri gibi matematiksel ve felsefi temellere dayanıyor olabilir. Bilim kurgu kitaplarına ve filmlerine aşırı maruz kalmaktan kaynaklanıyor olabilir. Ancak daha sıklıkla, farklı, örtülü bir gündem var: Asıl alt metin, makinelerin tüm insanları geçmesi ve hakimiyeti ele alması gerektiği kadar önemli olmayabilir.
Daha ziyade, birkaç kişi tarafından tasarlanan ve kontrol edilen makinelerin geri kalanı üzerinde hakimiyet kurması gerektiği olabilir.
Bu nedenle, şu anda alınan yapay zeka kararlarının arkasında, teknolojiyi küçük bir kadronun büyük hayallerinin aracı haline getiren elitist, esasen otoriter bir ideoloji gizli.
Farklı bir yol nasıl izlenecek?
Yapay zeka için farklı bir yol izlemek teknik olarak mümkün ve sosyal olarak arzu edilir. Bu, AGI yerine, insanlara hizmet eden yapay zeka araçları hedefleyerek başarılabilir. Otomasyon yerine, insan yeteneklerini genişleten ve işçileri güçlendiren işçi dostu yapay zeka için çabalamalıyız. Daha büyük modeller için sonsuz bir arayış yerine, daha fazla uzmanlık ve daha yüksek kaliteli verilerle alanına özgü modeller oluşturmaya çalışmalıyız.
Yapay zekanın küresel olarak geliştirilmesi ve düzenlenmesi için daha işbirlikçi bir yaklaşım bulmaya çalışmalıyız. Mevcut yolumuzda otomatik bir kendini düzeltme mekanizması yok. Demokrasi, sivil toplum, işçi hareketi, düzenleyiciler ve bağımsız analistler, anlatıyı iyileştirmek için birlikte çalışmalı. Mesele ABD’nin AGI’ı ile Çin’in AGI’ı arasında bir çatışma değil, insanlık için iyi olan yapay zeka ile kötü olan yapay zekanın çatışmasıdır.
Atılması gerekli adımlar
Yapay zeka konusunda sihirli bir düzenleme yok, ancak atılması gereken temel adımlar var. İlk olarak, teknoloji endüstrisi için en kolay yol olan mümkün olduğunca fazla veri toplamak ve ardından bu verileri manipülatif dijital reklamlar yoluyla paraya dönüştürmek, daha az çekici hale getirilmeli. Bunun için, teknoloji platformlarına dijital reklam vergisi uygulanması gerekmektedir.
İkinci olarak, şirketlerin verilerin günlük kullanımı için ödeme yaptığı ve bireylerin işçi dostu yapay zekanın ihtiyaç duyacağı yüksek kaliteli verileri üretmeye teşvik edildiği, iyi işleyen bir veri pazarına ihtiyacımız var.
Üçüncüsü, kısmen vergi kanunlarındaki asimetrilerden (sermaye gelirlerine iş gücü gelirlerinden daha düşük vergiler uygulanması) ve yönetim ile iş gücü arasındaki yoğun çatışmalardan kaynaklanan mevcut çarpıklıklar, mali araçlarla çözülmeli.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder